آنچه یک مدیر مدرسه درباره دفاتر باید بداند اقتباس از http://www.mozafary2.blogfa.com/post-5.aspx

بسمه تعالی

دانسته های یک مدیر

آنچه یک مدیر باید بداند و عمل نماید.

1- دفتر حضور و غیاب:

1-1 در دفتر حضور و غیاب نام تمام کارکنان اداری- آموزشی بصورت خوانا و کامل نوشته شده باشد.

1-2 همکاران هنگام ورود به آموزشگاه نسبت به امضاء نمودن دفتر حضور و غیاب اقدام نمایند.

1-3 همکاران به امضاء روزهای آینده اقدام ننمایند.

1-4 مدیر یا معاون آموزشی موظفند در پایان هفته نسبت به بستن دفتر حضور و غیاب اقدام نمایند و تذکرات و توصیه های لازم را به همکاران خاطی بنمایند و اسامی افراد غائب در هنگام بسته شدن ذکر گردد.

1-5  در روزهایی که همکاری تدریس ندارد، می توانید از مهر «تدریس ندارد» استفاده نمائید.

1-6 معاون یا مدیر واحد آموزشی در پایان هر روز این دفتر را بررسی و اسامی همکارانی که غایب می باشند را مشخص و به اداره گزارش نمایند.

1-7 مدیر واحد آموزشی چنانچه قصد مرخصی داشته باشد بایستی قبل از رفتن درخواست را به اداره ارسال و پس از موافقت اداره و صدور مرخصی می تواند به مرخصی برود. همکاران هم بایستی تقاضای مرخصی را به مدیر و پس از موافقت مدیر و صدور مرخصی از طرف اداره و جایگزین نمودن دبیر اقدام نمایند.

1-8  اسامی همکارانی که در مرخصی می باشند در دفتر حضور و غیاب مشخص و ثبت گردد.

2- دفتر اندیکاتور:

این دفتر جهت ثبت نامه ها و بخشنامه های اداری می باشد که در مورد این دفتر موارد زیر دقت گردد.

2-1 این دفتر در پایان سال تحصیلی یعنی در شهریور ماه هر سال انسداد می گردد و عبارت: «این دفتر از شماره 1 الی ...... در سال تحصیلی ....... در تاریخ 31/6/..... مسدود گردیده شد»

نام و نام خانوادگی مدیر                                      مهر و امضاء

2-2 در آغاز سال تحصیلی از شماره 1 شروع گردد یعنی از اوایل مهر ماه هر سال ثبت نامه ها و بخشنامه‌ها از شماره یک شروع گردد.

2-3 هیچ شماره خالی نباید در دفتر اندیکاتور موجود باشد چنانچه مشاهده گردید تخلف محسوب می گردد.

2-4 نامه های اداری که بایستی جواب داده شود و روبروی همان شماره ای که در قسمت رسید ثبت شده بایستی در قسمت فرستاده ثبت گردد.

2-5 در خواست مرخصی یا غیبت همکاران بایستی در این دفتر ثبت و ضبط گردد و مطابقت دفتر اندیکاتور و دفتر حضور و غیاب جهت ارائه مرخصی یا غیبت همکاران مهم است.

2-6 مدیر واحد آموزشی حق مکاتبه مستقیم با هیچ ارگان یا سازمان یا نهادی را ندارد و حتی حق مکاتبه مستقیم با سازمان آموزش و پرورش را ندارد. بلکه بایستی از طریق آموزش و پرورش منطقه اقدام نماید.

2-7 اقدامات اسناد مالی (یک پروژه مالی) هم در این دفتر ثبت و ضبط می گردد.

3- دفتر آمار:

3-1 در صفحه اول آمار کلی و جامع کامپیوتری باشد.

3-2 در پایان هر صفحه از دفتر آمار مدیر آموزشگاه بایستی صحت مشخصات و تعداد دانش آموزان را تائید و مهر و امضاء نماید.

3-3 در پایان دفتر آمار هم بایستی، فرم انسداد دفتر آمار که توسط نماینده اداره بسته می شود اضافه و صحافی گردد.

3-4 دفتر آمار بایستی حتماً قبل از مهر ماه (پایان مهر ماه) بسته و صحافی گردد و توسط نماینده آموزش و پرورش هم مسدود گردد.

3-5 چنانچه بعد از انسداد دفتر آمار، دانش آموز منتقل یا اخراج یا از جایی به آموزشگاه وارد شد، اولاً بایستی از اداره آموزش و پرورش منطقه نامه شماره دار با امضای مدیریت یا معاونین داشته باشد. ثانیاً در قسمت پایین ردیف مربوطه به پایه و رشته ذکر مشخصات دانش آموز ضروری است و همچنین در قسمت ملاحظات ذکر شماره نامه اداره ضروری است و به آمار کل هم بایستی اضافه گردد.

3-6 بعد از پایان شهریور ماه هر سال تحصیلی در صفحه آخر دفتر آمار بایستی مجدداً توسط مدیر مهر و امضاء گردد.

3-7 تعداد دانش آموزان ثبت شده در دفتر آمار بایستی با دفتر امتحانات و لیست دبیر دستنویس و کامپیوتری مطابقت داشته باشد.

4- دفتر امتحانات:

4-1 دفتر امتحانات سالهای اول و دوم هر نوبت در پایان آبان ماه هر سال مسدود، همان نوبت صحافی و پلمپ گردد.

4-2 دفتر امتحانات سال سوم خرداد ماه – شهریور ماه و دی ماه تا پایان اسفند ماه با هم صحافی و پلمپ گردد.

4-3 دفتر امتحانات بایستی توسط مسئول ثبت نمرات (مسئول سیستم رایانه) و مدیر آموزشگاه مهر و امضاء گردد.

4-4 دفتر امتحانات بایستی با خودنویس مشکی یا خودکار مشکی امضاء گردد.

4-5 تمامی صفحات دفتر امتحانات بایستی ممهور به مهر امتحانات، شماره گذاری تمامی صفحات و در پایان صفحه آخر توسط مدیر- نماینده اداره – قسمت آخر مجدداً توسط مدیر مهر و امضاء گردد.

4-6 دفتار امتحانات مدارس بزرگسالان بایستی در پایان هر ترم مسدود صحافی و پلمپ گردد.

5- دفتر ریز نمرات دبیران:

5-1 دفتر ریز نمرات دبیران بصورت دست نویس و کامپیوتری می باشد.

5-1-1 دفتر ریز نمرات دستنویس دبیر بایستی با خودکار مشکی، بدون خط خوردگی، بدون خدشه و لاک گرفتگی باشد و با عدد و حروف نوشته شود در پایان امضاء گردد.

5-1-2 نمرات اعشاری بصورت 25/0-5/0-75/0 گرد گردند و بصورت حروفی (ربع) نیم و سه ربع نوشته شوند. مثلاً 75/17 (هفده و سه ربع)- 25/15 (پانزده و ربع)

5-1-3 در جلوی نام دانش آموزان غایب موجه عدد 97 (نود و هفت) و برای دانش آموزان غایب غیر موجه عدد صفر 98(نود و هشت) نوشته شود.

5-1-4 نوشتن نمرات با مداد یا خالی گذاشتن جای نمرات خلاف است.

5-1-5 پایان لیست دبیر با خط کش بسته شود. (با خودکار مشکی)

5-1-6 لیست ریز نمرات بایستی توسط مدیر و دبیر مهر و امضاء گردد.

5-1-7 ذکر تاریخ در پایان محل مشخص شده حتماً نوشته شود.

5-2-1 دفتر ریز نمرات کامپیوتری هم بایستی توسط مدیر و دبیر مهر و امضاء گردد.

5-2-2 دفتر ریز نمرات کامپیوتری در زیر لیست نمرات دست نویس صحافی گردد.

5-2-3 دفتر ریز نمرات دست نویس و کامپیوتری هر نوبت جداگانه پلمپ و صحافی گردد.

5-2-4 دفتر ریز نمرات دروس غیر حضوری توسط دبیری که اوراق امتحانی را تصحیح می کند بایستی مهر و امضاء گردد. (ذکر نام کامل دبیر مربوطه الزامی است.)

6- اوراق امتحانی:

6-1 اوراق امتحانات نهایی و هماهنگ بایستی بمدت 1 سال در جای امن و مطمئن در اداره یا هر کجا که صلاح بداند بایگانی و نگهداری گردد و جهت بازرسی آماده باشند.

6-2 اوراق امتحانات داخلی بمدت 6 ماه در جای مطمئن در آموزشگاه بایگانی و نگهداری گردد و جهت بازرسی آماده باشند.

6-3 در بالای اوراق امتحانی مشخصات دانش آموز – نام دبیر – نام درس – سال تحصیلی – نام آموزشگاه – تاریخ برگزاری امتحان مشخص باشد ضمناً پاسخ نامه اوراق امتحانی بایستی از طریق سیستم رایانه آموزشگاه استخراج گردد.

6-4 دبیر پس از تصحیح ورق امتحان بایستی نام و نام خانوادگی خود را بطور کامل نوشته و ورقه را امضاء نماید این نکته به این معنی است که این برگه توسط خودش تصحیح گردیده و مسئولیت تصحیح ورقه و نمره داده شده را قبول می کند.

6-5 تصحیح اوراق امتحانی با خودکار قرمز – تصحیح مجدد با خودکار سبز و تصحیح برای بار سوم در صورت اختلاف نفر اول و دوم (مصحح اولی و تجدید نظر دومی) با خودکار مشکی و نمره آخری ملاک و مد نظر قرار گرفته می شود.

6-6 در تصحیح مجدد و بار سوم دوباره بایستی کل ورقه تصحیح و نمره گذاری گردد نه اینکه فقط نمراتی که تغییر خواهند کرد.

6-7 رعایت ماده های از آیین نامه آموزشی سه ساله سالی واحدی لازم و ضروری است.

6-8 در هنگام بایگانی اوراق امتحانی، دقت شود که پاسخنامه (کلید) و یک برگه امتحانی باطل شده سوال در داخل پاکت باشد و حتماً اوراق را مطابق لیست دبیر به ترتیب حروف الفبا ردیف تنظیم شده باشند.

6-9 جهت برگزاری امتحانات هر نوبت ، صورتجلسه تنظیم امتحانات تهیه می گردد، تعداد برگه ها، برگه های سوالی، تعداد دانش آموزان شرکت کننده و غایب بایستی با دفتر آمار، امتحانات و دفتر زیر نمرات دبیر اختلاف نداشته باشد.

6-10 پس از پایان مدت و مهلت قانونی جهت نگهداری اوراق امتحانی (یکسال برای نهایی و هماهنگ و 6 ماه برای امتحانات داخلی) اوراق امتحانی بایستی توسط شورای مدرسه (مدیر – معاون آموزش – نماینده معلمان – دفتر دار – مدیر دروس) صورتجلسه و امحاء گردد

6-11 اوراق امتحانی در آموزشگاه تصحیح می گردد و به تشخیص مدیر به دبیران طبق قانون و ضوابط (تحویل و تحول) جهت تصحیح به خارج از آموزشگاه می تواند انجام گیرد.

6-12  هر گونه خدشه – خط خوردگی – تغییر در نمره – دو خطی یا چند خطی بودن بایستی توسط مصحح یا مصححین مهر و امضاء گردد.

6-13 چنانچه اختلافی بین نمره ثبت شده در اوراق امتحانی با لیست دبیر دستنویس و دفتر امتحانات مشاهده گردید، دبیر مربوطه مسئول و پاسخگو می باشد.

6-14 هر گونه اختلاف بین نمره ثبت شده در لیست دبیر و دفتر امتحانات مشاهده گردید، مسئول مستقیم رایانه (امور دفتری) و مدیر مسئول جوابگو هستند.

6-15 نمره با عدد و حروف در برگه امتحانی توسط مصحح یا مصححین بطور مشخص و واضح داده شود.

7- دفتر رسید مدارک :

7-1 دفتر رسید مدارک بر حسب الفبا و یا با استفاده از دفتر راهنما تنظیم گردد.

7-2 در دفتر رسید مدارک حتماً بایستی هنگام تحویل مدارک از تحویل گیرنده علاوه بر امضاء اثر انگشت اخذ گردد.

7-3 مدارک فارغ التحصیلی را فقط به ولی دانش آموز یا خود دانش آموز تحویل دهید.

7-4 مدارک فارغ التحصیلی که وضعیت نظام وظیفه آن مشخص نیست نبایستی تحویل شخص یا اشخاص گردد پس از ارائه پایان خدمت یا معافیت یا از طریق مراجع ذیصلاح که در خواست گردد بایستی تحویل داده شود.

8- لیست نمرات مستمر ............ دبیران:

8-1 هر دبیر موظف است یک هفته قبل از امتحانات پایانی یک نمره بعنوان نمره مستمر تحویل دفتر آموزشگاه دهد.

8-2 نمره مستمر بایستی بر اساس 20 تنظیم شده باشد، گذاشتن علامت + یا – یا هر گونه علامت دیگری در لیست مستمر صحیح نیست.

8-3 هر دبیر بایستی تا پایان هر نوبت حداقل 6 نمره مستمر جهت ارزیابی از دانش آموز داشته باشد.

8-4 معاون آموزشی هر آموزشگاه موظف است یک لیست کلی (دفتری) جهت وارد نمودن نمرات مستمر دبیران داشته باشد جهت پاسخگویی به ارباب رجوع و اولیاء دانش آموزان (بعنوان لیست نمرات مستمر) این لیست علاوه بر پاسخگویی به اولیا جلوی غرض ورزی و لجبازی با دانش آموزان را هم می گیرد.

8-5 در لیست دبیر بایستی ذکر موارد تدریس در هر روز یا هفته مشخص و امضاء گردد.

9- پرونده دانش آموز:

در پرونده تحصیلی هر دانش آموز بایستی مدارک زیر موجود باشد:

9-1 تصویر صفحه اول شناسنامه و چنانچه توضیحاتی دارد صفحه آخر لازم است.

9-2 تصویر کارت ملی

9-3 سوابق تحصیلی سالهای گذشته (مدرک تحصیلی پنجم ابتدایی- سوم راهنمایی و ....)

9-4 کارت واکسیناسیون

9-5 گواهینامه سال به سال جهت دانش آموزان سالی واحدی یا ترم به ترم جهت مدارس بزرگسالان.

9-6 گزارش مربوط به سوابق تحصیلی با نمرات مستمر

9-7 چنانچه انتقالی از خارج از شهرستان باشد بایستی علاوه بر فرم انتقال کامپیوتری تمامی مدارک ممهور به مهر آموزش و پرورش منطقه باشد.

9-8  برگه انتخاب واحد دستنویس و کامپیوتری که به امضاء دانش آموز رسیده باشد.

9-9  یک برگه خلاصه وضعیت جهت دانش آموزان پایه سوم جهت انتخاب واحد و احیاناً بررسی جهت فارغ التحصیلی

10- بایگانی بخشنامه ها

- مدیر آموزشگاه پس از مطالعه بخشنامه یا نامه های اداری، نسبت به دستور و ارجاع به معاونین یا امور دفتری............... اقدام می نماید.

- بخشنامه های اداری بایستی بر اساس کدهای مربوطه بایگانی گردد تا در هنگام نیاز قابل دسترسی آسان باشند.

- مدیر بایستی آشنایی کامل به کدهایی که ارتباط روزانه دارد داشته باشد (مثلاً کد 9 آموزش متوسطه- کد 22 امتحانات و کد 14 فنی وحرفه ای و کد 19 شاخه کاردانش و کد 19 آمار و بودجه و کد 1 ریاست و روابط عمومی)

- مدیر بایستی بخشنامه هایی که مهلت پاسخ گویی و تاریخ دار هستند، در دفتر یادداشت شخصی ذکر و پیگیری نماید تا به موقع پاسخ داده شود.

نکاتی که یک میر قبل از نشستن روی صندلی مدیریت باید بداند اقتباس از http://mrasadi.ir

نکاتی که خدمت شما عرض می‌کنم تجارب شخصی بنده است، قبل، حین و بعد از دوران مدیریتم و بیش از هر چیز قصدم ثبت و ضبط کردن آنهاست برای روزی که به کار آید:

1. مدیریت بر یک سازمان یا بخشی از سازمان مثل ازدواج با زن مطلّقه‌ی بچه‌دار است. این زن قبل از شما شوهری (رئیسی) داشته است و بچه‌هایی (کارکنانی) دارد که قرار است شما از این پس سرپرست‌شان باشید. این نکته را از این جهت عرض کردم که بدانید شما میراث‌دار کارکنان و سازمانی هستید که قبل از شما دارای یک فرهنگ سازمانی خاص و ارزش‌های مشخص بوده است که لزوماً با فرهنگ و ارزش‌های شما منطبق نیست. لذا انتظار نداشته باشید از همان اول دستورات شما مو به مو اجرا شود. ابتدا باید بنشینید و با خانواده‌ی جدیدتان آشنا شوید تا برای گفتگو زبان مشترکی پیدا کنید.
2. کسانی هستند که شما با ایشان آشنایی قبلی ندارید و یا رابطه‌ی شما با هم خیلی صمیمی نبوده‌ است، اگر این گونه افراد بعد از رئیس شدن شما بیش از حد متعارف شما را تحویل می‌گیرند و قربان و صدقه می‌روند بدانید بزرگترین دشمنان شما همین‌ها هستند.
3. کسانی قبل از شما در این سازمان پست و مقام داشته‌اند و با آمدن شما و تیم شما دست‌شان از برخی منابع و موقعیت‌ها کوتاه شده است. برخی از کارکنان فعلی از هم‌پیمانان تیم قبلی هستند که بی‌علاقه نیستند شما با کلّه زمین بخورید و مجدداً تیم قبلی برگردند، لذا حواستان به این گونه افراد باشد.
4. مسئول دفتر (Secretary) همان گونه که از نام انگلیسی‌اش پیداست محرم اسرار (Secrets) و رازهای شماست. در انتخاب مسئول دفتر بسیار دقت کنید و فرد امین و مورد اعتماد خودتان را انتخاب کنید. البته ترجیحاً مسئول دفتر باید از داخل سازمان باشد تا با افراد و ساختار سازمان آشنایی داشته باشد. وقتی معاون قدیمی سازمان به دفتر شما تلفن می‌کند، نپرسد: «ببخشید شما؟». در یک کلام، مسئول دفتر ماهر و مسلط به امور اداری می‌تواند شما را تا حد وزیر بالا ببرد و می‌تواند شما را به بخش خدمات منتقل کند. (در خصوص اهمیت جایگاه مسئول دفتر ترجیح می‌دهم یک مطلب جداگانه بنویسم)
5. از همان ابتدا میختان را محکم بکوبید و در خصوص حق‌الزحمه و حکم مدیریت و حیطه‌ی اختیارات حرفتان را قاطعانه و با احترام با مسئول مافوق در میان بگذارید. مسئولین غالباً فراموش‌کار هستند (حمل به صحت) و خودشان هم پیگیر حرف‌های هزینه‌دار خودشان نیستند. لذا سعی کنید قول و قرارهایتان را حتماً مکتوب کنید تا بعداً قابل استناد باشد.
6. در جمهوری اسلامی هر لحظه امکان دارد یک نفر در اتاق شما را بزند و با حکم مدیریت جدید، خودش را مدیر فعلی و شما را مدیر سابق قلمداد کند. لذا دنبال چاپ کارت ویزیت و شلوغ کردن اتاق کارتان نباشید. ضمناً پول نقد و عکس‌های خانوادگی را در اتاقتان نگه ندارید، چون مواردی را بنده مشاهده کرده‌ام که در ایام مسافرت یک مدیر، توپی یا مغزی در اتاق مدیر را عوض کرده‌اند و مدیر فلک زده وقتی برگشته است، متوجه شده اتاق را به کس دیگری اجاره داده‌اند. (آقای منوچهر متکی وزیر اسبق خارجه، فقط یک نمونه‌ است)
7. با کارکنان و زیردستان خودتان مثل همکار و در شرایط برابر رفتار کنید چون به همان دلایل گفته شده در بند قبلی هر لحظه امکان دارد، شما تا حد یک کارمند عادی سقوط کنید و با زیردستان خود همکار شوید. جمله‌ی زیبایی در این خصوص هست که می‌گوید: «موقع بالا رفتن با دیگران درست رفتار کن و با محبت رد شو زیرا موقع سقوط از کنار تک تکشون عبور میکنی»
8. مدیریت کردن مثل کوهنوردی است. کوهنورد شب قبل از صعود تک تک لوازم کوهنوردی خودش را چک می‌کند. یک طناب پوسیده، یک حلقه‌ی زنگ‌زده و یک عصای فرسوده می‌توانند کوهنورد را به قعر دره سرنگون کنند. ابزار مدیر در این صعود، کارکنان او هستند. مدیر باید از استحکام و توان هر یک از کارکنان خود با خبر شود و بر اساس میزان شایستگی و توانایی آنها را از بهترین تا بدترین کارمند، در نقاط حساس سازمان بچیند. گاهی اوقات فقط یک خطای فاحش از یک کارمند، موجب برکناری مدیر خواهد شد.
9. محیط درونی و بیرونی سازمان را مرتباً رصد (Scan) کنید. به نظر بنده سازمان‌های دولتی در ایران به لحاظ بی‌ثباتی مدیریت‌ها و تغییر مداوم قوانین از جنس سازمان‌های پیچیده و پویا هستند. بهترین استراتژی در این شرایط رصد کردن آخرین اخبار و تغییرات است. با ایجاد رابطه‌ی دوستانه با آبدارچی‌ها و مسئولین انتظامات می‌توانید بهترین و دسته اول‌ترین خبرها را دریافت کنید.
10. هرگز سعی نکنید مسئول مافوق خودتان را دور بزنید و بخواهید با یک رده بالاتر از مسئول مافوق‌تان مستقیماً ارتباط برقرار کنید. این کار باعث توهین به مسئول مافوق شده و او احساس می‌کند شما برای او شاخ شده‌اید و در صدد برمی‌آید این شاخ را بشکند.

انواع سبک های مدیریت اقتباس از http://www.aftabir.com

انواع سبک های رهبری

الف) سبک رهبری استبدادی

ب) سبک رهبری فیدلر (کارمند مدار ـ کارمدار)

ج) سبک رهبری مبتنی بر مسیر هدف

د) سبک مشارکت در رهبری

الف) سبک رهبری استبدادی ، مردمی :

در رهبری استبدادی اخذ هرگونه تصمیمی به عهده رهبر است .

او تصمیمات را به کارکنانش ابلاغ می کند و از آنها انتظار دارد تصمیمات را اجرا کنند. در رهبری دموکراتیک رهبر به تمام افرادی که با او کار می کنند، با دادن آزادی رأی ، آن ها را در تصمیم گیری ها و انجام دادن امور شرکت می دهد و قدرتش را با آنان تقسیم می کند. یک مدیر مدرسه با توجه به موقعیتی که با آن روبرو می گردد، می تواند از هریک از سبک های رهبری استبدادی یا مردمی به طور مجزا یا به شکل تلفیقی استفاده کند. مثلاً در حالت تلفیق دو سبک می تواند در مورد موضوع خاصی ، نظریات و پیشنهادهای معلمان و سایر کارکنان را جمع آوری کند و براساس آنها خود تصمیم بگیرد. آنچه که در این زمینه حائز اهمیت است این است که یک مدیر باید بداند در زمینه کدامیک از موضوعات و مسایل مدرسه می تواند کارکنان را مشارکت دهد و از نظریات و همکاری آنان استفاده کند و در قبال کدام یک از مسائل ، خود تصمیم گیرنده باشد. به طور کلی ، اعمال سبک رهبری دموکراتیک از سوی مدیران موجب تأمین رضایت بیشتر کارکنان می شود و حتی اگر بهترین وضعیت ممکن نیز پیش آید باز هم مشارکت کارکنان در امور گوناگون سبب نارضایتی آنان نخواهد شد.

ب) سبک رهبری فیدلر:

نخستین الگوی مدیریت اقتضایی را فِرد فیدلر ارائه داد در این الگو به دو مفهوم اصلی کارمندمداری و کارمداری توجه شده است . رهبری که کارمندمدار توصیف می شود بر جنبه های روابط کار خود تأکید می کند. او فکر می کند هر کارمندی اهمیت دارد و به همین دلیل به یک یک افراد توجه می کند و نیازهای شخصی آنان را مدنظر قرار می دهد. امّا رهبر کارمدار، بر کار و وظیفه تأکید می کند و کارکنان را وسیله ای برای تحقق هدف های سازمان در نظر می گیرد. رهبر کارمندمدار با رهبر دموکرات و رهبرکارمدار با رهبر مستبد و خودکامه تشابه عملکرد دارند. رهبر دموکرات به روابط با کارکنان تحت پوشش خود اهمیت زیادی می دهد، در حالی که رهبر مستبد همه چیز را فقط در انجام وظیفه خلاصه می کند. براساس نظریه اقتضا، مدیر یک مدرسه می تواند هریک از سبک های کارمندمداری و کارمداری را متناسب با موقعیت هایی که با آنها مواجه می شود، انتخاب کند و مورد استفاده قرار دهد.

نکته قابل توجه در به کارگیری این روش ها آن است که مدیران باید کار معلمان و سایر کارکنان مدرسه را به خوبی بشناسد و براساس شناخت به دست آمده ، روش مناسبی به کار گیرند. مثلاً در قبال معلمان وظیفه شناس که به اهمیت وظایف خود آگاهی کامل دارند و فعالیتشان را براساس انتظارات انجام می دهند از سبک کارمند مداری استفاده کنند که بر محور روابط پایدار است و در قبال کارکنانی که از هر فرصتی برای فرار از کار استفاده می کنند. سبک وظیفه مداری را در پیش گیرند. بنابراین ، استفاده از هریک از سبک های مورد نظر بستگی به این دارد که مدیر مدرسه با چه افرادی سروکار دارد. در عین حال ، می تواند از دو سبک برای دو گروه از افراد وظیفه شناس و وظیفه نشناس و تلفیق دو سبک برای موارد بینابین استفاده کنند. بازدیدهای به عمل آمده از مدارس ابتدایی کشور حاکی از آن است که مدیران ما غالباً یا از سبک رابطه مدار (کارمندمدار) و یا از سبک وظیفه مدار (کارمدار) استفاده می کنند و تلفیق دو سبک یا استفاده از دو سبک مجزا برای کارکنان متفاوت ، انجام نمی شود.

ج) سبک رهبری مبتنی بر مسیر ـ هدف :

در این سبک ، وظیفه مدیر آن است که معلمان و سایر کارکنان مدرسه را برای رسیدن به هدف یاری دهد. ریشه اصطلاح مسیر ـ هدف از این جاست که رهبران موفق ، راه را برای کارکنان خود روشن و مشخص می کنند، مسیر رسیدن به هدف ها را به آنها نشان می دهند و آنان را یاری می کنند تا در راه رسیدن به هدف های مورد نظر، هر نوع سد یا مانعی را از میان بردارند. رابرت هاوس که ارائه دهنده این سبک است رفتار رهبران را براساس نظریه مسیر ـ هدف ، به چهار دسته تقسیم می کند:

۱) رهبر مقرراتی :

این رهبر خود برنامه ها را تدوین می کند و دستورالعمل های لازم را می دهد و در زمینه کارهایی که باید انجام شود، کارکنان را به صورتی دقیق هدایت و راهنمایی می کند. در واقع ، می توان گفت رهبر مقرراتی تقریباً شبیه رهبر وظیفه مدار و رهبر مستبد عمل می کند. این نوع رهبری زمانی اعمال می شود که کارها مبهم یا پرتنش باشند یا بین کارکنان تعارض ، برخورد و تضاد وجود داشته باشد. اعمال این نوع رهبری موجب تأمین رضایت بیشتری می شود; زیرا رهبر به تنظیم و مشخص کردن کارها و رفع ابهام آنها و همچنین رفع تعارض و برخوردهای بین کارکنان کمک می کند.

۲) رهبر حمایتی :

این رهبر با کارکنانش رابطه دوستانه ای دارد و می کوشد نیازهای آنان را تأمین کند. این شیوه رهبری تقریباً همانند سبک رهبری رابطه مدار یا دموکراتیک است . اگر کارها به گونه ای باشد که کارکنان کارهای مشخص و معینی انجام دهند، رهبری حمایتی باعث می شود که عملکرد کارکنان ارتقا یابد.

۳) رهبر مشارکتی :

این رهبر با کارکنانش مشورت می کند و می کوشد اگر کارکنان خود را باور داشته باشند، اعمال رهبری مشارکتی ، رضایت آنان را بیشتر تأمین خواهد کرد.

۴) رهبر هدف گرا:

این رهبر هدف ها را تعیین می کند و از کارکنان می خواهد آن هدف ها را به بهترین وجه تأمین کنند. اعمال این نوع رهبری هنگامی است که کارها مشخص نباشد و آنچه که باید انجام شود، مبهم باشد. در این صورت اعمال رهبری هدف گرا موجب می شود که انتظارات کارکنان افزایش یابد و آنان برای بهبود عمل کرد تلاش کنند، هاوس عقیده دارد که رهبران انعطاف پذیرند و می توانند با توجه به شرایط و اوضاع به صورت هم زمان ، هریک یا تمام این رفتارها را در پیش گیرند. مدیران مدارس نیز می توانند با توجه به موقعیتی که در آن قرار می گیرند از انواع رهبری موجود در سبک مسیر، هدف ، به صورت مجزا یا تلفیقی استفاده کنند و اثربخشی و کارایی فعالیت ها را افزایش دهند.

د) سبک رهبری مشارکتی :

در سبک رهبری مشارکتی ، مدیر مدرسه سعی می کند بر حسب موضوع ، از نظریات ، دیدگاهها و پیشنهادهای کارکنان در تصمیم گیریها و انجام دادن امور استفاده کند. مشارکت دادن کارکنان با توجه به موارد زیر صورت می پذیرد:

۱) هنگامی که نوع و کیفیت تصمیم اهمیت دارد.

۲) هنگامی که کارکنان باید راه حل ارائه شده یا تصمیم اخذ شده را بپذیرند و به آن عمل کنند.

۳) هنگامی که استفاده از نظریات کارکنان ضروری باشد.

استفاده از سبک رهبری مشارکتی نتایج مثبتی دارد که به برخی از آنها اشاره می کنیم : کیفیت کار افزایش می یابد و کاستی های آن رفع می گردد.

کارکنان به پذیرش دگرگونی و تغییر، رغبت نشان می دهند و از تحول و تغییر بیم و هراس ندارند.

روحیة افراد تقویت می شود و رضایت شغلی آنان افزایش می یابد. فضای دلپذیر در محیط مدرسه و در گروه کارکنان و مدیر ایجاد می شود. تعارض ، دشمنی و ستیز میان مدیر و کارکنان کاهش می یابد.

به تقویت روحیة همکاری و تعاون در کارکنان مدرسه کمک می کند.

سبک های متفاوتی از رهبری را مورد مطالعه قرار دادیم و نقاط اشتراک برخی سبک ها را نیز یافتیم . اما آنچه که از کلیت بحث سبک های رهبری عاید می گردد، این است که یک مدیر آموزشی در نقش یک رهبری با توانایی نفوذ در افکار، رفتار و احساسات کارکنان ، باید به موقعیتی که در آن تصمیم می گیرد و عمل می کند توجه داشته باشد و متناسب با شرایط، از یکی سبک ها یا تلفیقی از آنها استفاده کند، زیرا هر شیوه یا سبک رهبری مناسب وضع و موقعیت خاصی است و ممکن است اثری که در آن وضع دارد بر وضعیت دیگر نداشته باشد. نکته مهم اینکه مدیران باید به یاد داشته باشند که بهترین سبک رهبری وجود ندارد و موقعیت و شرایط، بهترین سبک را تعیین می کند، بنابراین توجه به وضعیتی که تصمیم می گیریم و به آن عمل می کنیم بسیار مهم است .

۳) مدیر مطلوب و کارا کیست ؟

امروزه هنر و علم مدیریت را از ظریف ترین و دشوارترین و پرثمرترین کارهای آدمی می دانند و به عنوان یکی از شاخصهای مهم تمدن معاصر و از جمله عوامل مؤثر در رشد و توسعه اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی ، جوامع کنونی به حساب می آورند. در قرن حاضر اهمیت و اثربخشی این دانش بشری تا آن اندازه است که بعضی از صاحبنظران قرن بیستم را عصر مدیریت و دنیای امروز را دنیای مدیران آگاه می دانند و علم مدیریت را در اعداد یکی از مهم ترین و پیچیده ترین رشته های علوم انسانی به شمار می آورند. زیرا به کمک مدیران توانمند و آگاه به اصول نظریه ها و سبک های مدیریت و واجد مهارتهای انسانی ، ادراکی و فنی می توان چهره سازمانهای اداری ـ صنعتی ـ بازرگانی و آموزشی را دگرگون ساخت .

مدیریت در دستگاه آموزش و پرورش از سطح مدرسه تا وزارتخانه ، نقش حیاتی و حساسی در پیشبرد و تحقق اهداف آموزش و پرورش دارد و هیچ نظام آموزشی نمی تواند بدون داشتن مدیران شایسته ، دلسوز و متعادل و متقی ، مدیر، مخلص ، اندیشمند و با تجربه به اهداف خود برسد. اگر سازمانهای دیگر جامعه در ایفای وظایف و رسالت خود کوتاهی کنند و به اهداف مورد نظر خود دست نیابند، نتیجه آن مستقیماً عاید گروه یا سازمانی است که با آن سروکار دارند، اما اگر سازمان آموزش و پرورش و مدیران آن از ماهیت کار خود غافل شوند و یا در فرایند یادگیری ، یاددهی وقفه ای به وجود آورند، حاصل کارشان در ابعاد اخلاقی ، اجتماعی ، اقتصادی ، متوجه جامعه خواهد شد و در رشد و توسعة جامعه و یا افت و انحطاط آن سهم مؤثری خواهد داشت پس بنابراین حساسیت و نقش مدیران در اینجا روشن می شود.

مدیر مطلوب و کارا باید دارای ویژگیهای ذیل باشد؟

۱) از سلامت جسمی ، عاطفی و روانی برخودار باشد.

۲) دارای استعداد و تواناییهای مدیریت و رهبری باشند.

۳) مؤمن و متقی باشند.

۴) مبادی اسلامی رهبری و مدیریت را بدانند و سرلوحة کار خود قرار دهند.

۵) با فرهنگ اسلامی و ملی کشور خود آشنایی کافی داشته باشد.

۶) نظام آموزش و پرورش کشور خود را بخوبی بشناسد و از سوابق و تحولات تاریخی آن آگاه باشند.

۷) با اندیشه ها و نظریه های مدیریت و رهبری آشنا باشند و به اقتضای محیط کار خود آنها را به کار بندند.

۸) به مسئولیت ها و وظایف چندبعدی ، آموزشی ، ارشادی ، فرهنگی ، اجتماعی و اداری خود واقف باشند.

۹) به کار خود به عنوان مدیر آموزشی نگرشی آگاهانه و علمی داشته باشند.

۱۰) قوانین و مقررات نظام آموزشی را بخوبی بدانند و برای حل مشکلات مدارس از آنها مدد بگیرند.

۱۱) مشکلات و مسائل مدارس و نظام آموزشی را در ارتباط با شرایط و ویژگیهای جامعه تجزیه و تحلیل کنند.

۱۲) در زمینه مدیریت ، دارای مهارتهای فنی ، انسانی ، ادراکی باشند.

۱۳) روابط و مناسبات متقابل مدرسه و خانواده و جامعه را درک کنند و هنگام انجام دادن وظایف محوله آنها را نادیده نگیرند.

۱۴) در زمینه علوم تربیتی و روان شناسی ، دانش و معلومات کافی داشته باشند و از این نظر بتوانند معلمان مدارس را راهنمایی کنند.

۱۵) مسائل و مشکلات روانی و رفتاری دانش آموزان را در پرتو علوم روان شناسی و رفتاری تشخیص دهند و برای حل آنها کوشش کنند.

۱۶) دست کم ۵ سال سابقه آموزشی و معلمی داشته باشند.

۱۷) اخلاق و برخورد مناسب داشته باشند و در محیط مدرسه و هنگام رفتار با کارکنان و دانش آموزان موارد زیر را رعایت کنند:

ـ آرام باشند، عصبانی نشوند ـ به سخنان دیگران خوب گوش دهند ـ به مساوات و عدالت رفتار کنند.

ـ ظاهر مرتبی داشته باشند، از کلمات محبت آمیز استفاده کنند و گفتار گرمی داشته باشند. روحیه قوی داشته باشند و در تقویت روحیه دیگران بکوشند.

ـ برای ادارة مدرسه از نظریات مشورتی دیگران استفاده کنند و به نظریات آنان اهمیت دهند.

ـ درستکار و راست گفتار باشند.

ـ از طریق خود آگاهی ـ خودشناسی و خودسازی اسوه و الگوی مناسبی برای متعلمان و معلمان باشند.

۱۸) دارای درجه تحصیلی مناسب با دوره تحصیلی باشند.

۱۹) از سن مناسبی برخوردار بوده و متأهل باشند.

یک رهبر آموزشی ممکن است در کار خود از سه روش استفاده نماید. در روش اول خود را مافوق کارکنان تصور می نماید و وظیفه خود ا در سرپرستی و نظارت و اداره کردن گروه می داند. در روش دوم خود را در خدمت کارکنان تصور می کند و وظیفه خود را کمک کردن به آنان در تأمین هدفهای گروه می داند. در روش سوم ، او خود را عضوی از گروه همکاران می داند و وظایف خویش را در کار کردن بین گروه انجام می دهد. در روش سوم ، رهبر آموزشی همه امکانات را در جهت یاری کردن به گروه بکار می گیرد از بین گروه برمی خیزد و در جهت تحقق اهداف گروه تلاش می کند. به همین دلیل این روش مناسبترین حالت رهبری است . در روش اول ، مدیر بر گروه تسلط می یابد و این تسلط منجر به تضعیف توانائیهای فردی و جمعی و قدرت تصمیم گیری و آزادمنشی و استقلال افراد می گردد، به همین دلیل این روش قابل ایراد است . در روش دوم که رهبر نقش خود را در خدمت به گروه می داند نفی اجرای واقعی رهبری است . زیرا اگر قبول داشته باشیم که رهبری جزئی از فعالیت گروه است . در روش دوم ، تدابیری که از سوی فردی خارج از گروه اتخاذ می گردد و به گروه ارائه می شود به رهبری تعبیر نخواهد شدبنابراین رهبر نمی تواند بعنوان فردی خارج از جمع و گروه ، به گروه خدمت نماید. بلکه می باید از داخل گروه به همکاری با آنان بپردازد. در این حالت است که تصمیم مدیر، تصمیم کارکنان تلقی می شود و اقدام مدیر مورد تأیید کارکنان واقع می گردد و در چنین وضعیتی است که رهبری محقق می شود.

براساس نظرخواهی از هفتاد و پنج مدیر موفق و برجسته در یکی از کشورهای خارجی ویژگی های زیر برای مدیرانی که در نقش رهبران آموزشی انجام وظیفه می کنند برشمرده شده است :

ـ داشتن کمال و ثبات و استواری

ـ داشتن اعتماد به نفس

ـ منصف بودن

ـ قاطعیت در تصمیم گیری و عمل

ـ قضاوت صحیح هنگام تصمیم گیری

امین و قابل اطمینان بودن

ـ با وجدان و وفادار به قول خود بودن

ـ در رفع مشکلات کوشا بودن

ـ وظیفه شناس بودن و انضباط داشتن در کارها

ـ داشتن حس پذیرش مسئولیت

ـ داشتن رفتاری الهام بخش و نفوذگذار

ـ رعایت احوال دیگران

ـ داشتن حس تعاون و همکاری

ـ پندگیری از اشتباهات گذشته

ـ به کارگیری خلاقیت و ابتکار در عمل

۴) انتظار متقابل مدیر و معلمان از یکدیگر چیست ؟

به طور کلی انتظارات مدیر در برابر معلمان را می توان در موارد زیر پیدا کرد:

۱) اهداف کلی

۲) اهداف فرعی

ـ هدف کلی :

بهبود ارتقای کیفیت آموزش در دبستان

ـ اهداف فرعی :

۱) ایجاد علاقه در دانش آموزان نسبت به فرآیند یادگیری

۲) توسعه روش های خودآموزی گروهی و خلاقیت

۳) ایجاد جو اعتماد و احساس امنیت در مدرسه (در گروه معلمان و دانش آموزان )

۴) آموزش خانواده ها برای همکاری صحیح با مدرسه و معلمان .

در خصوص راه کارهای پیشنهادی :

۱) فراهم آوردن شرایط و موفقیت و احساس رضایت و خودباوری مثبت در هر دانش آموز با یافتن نکات مثبت و توانایی ها در آنها.

۲) استفاده از روش های فعال تدریس و بازی های آموزشی .

۳) کم کردن حجم تکلیف شب

۴) گسترش روش های کار گروهی ، گردش علمی ـ تحقیق و مطالعه

ـ آموزش شیوه های مطالعه کتاب به دانش آموزان که در این مورد ابتدا خود معلم باید با شیوه مطالعه آشنایی داشته باشد.

ـ پیش بینی یک ساعت برای مطالعه آزاد در کلاس ها

ـ گسترش کتابخانه مدرسه ـ طرح تکلیف های متنوع و خودآموزنده

ـ احترام و محبت به بچه ها و اولیای آنها

ـ نداشتن تذکر خشن و تنبیه نکردن دانش آموزان در برابر خطاهای احتمالی ـ حمایت از دانش آموزان در برابر مشکلات و ضعف های کاری

ـ حمایت از فکرهای تازه و خلاقانه دانش آموزان برای اجرا و به ثمر رساندن کارها. ـ اما انتظارات معلمان در برابر مدیر را نیز می توان در موارد زیر جستجو کرد: ۱ ـ درک هر معلم و ویژگی های او و از میان برداشتن تبعیض .

۲) چشم پوشی از اشتباهات و خطاهای همکاران .

۳) یادآوری وظایف همکاران و دادن تذکر به صورت خیلی محترمانه و خصوصی

۴) محرم اسرار آموزگاران بودن .

۵) ارزشیابی هر معلم در حد توان و کارایی خود او نه در مقایسه با دیگران .

۶) داشتن صداقت و صمیمیت در قول و عمل .

۷) فعال بودن مدیر در فعالیت های آموزشگاه .

.

نویسنده / منبع : گرد آورنده : محمد علیمردانی

منابع و مأخذ

۱ ـ استیفن رابینز ـ مدیریت رفتار سازمانی‌: دکتر علی پارسانیان‌، محمد اعرابی‌. ۲ ـ پال هرسی و کنشابلانچارد ـ مدیریت رفتار سازمانی‌- ترجمه دکتر علی علاقه‌بند. ۳ ـ محمد علی طوسی مدیریت مشارکت جو.

۴ ـ فصل‌نامه مدیریت در آموزش و پرورش (پائیز ۷۱).

۵ ـ غلامحسین شکوهی‌، تعلیم و تربیت و مراحل آن‌.

۶ ـ جوام‌: محمد حسین‌، مدیریت آموزش و آشنایی با تشکیلات وزارت آموزش و پرورش‌. ۷ ـ علی علاقه‌بند، مقدمات مدیریت آموزشی‌.

۸ ـ سید محمد میرکمالی‌، رهبری و مدیریت آموزشی‌

آنچه یک مدیر باید بداند

شیرو...

یک روز آفتابی در جنگلی سرسبز شیری بیرون غارش دراز کشیده بود و حمام آفتاب میگرفت. روباهی که در حال گذر از آنجا بود با دیدن شیر توقف کرد..
- آقا شیره میشه بگی ساعت چنده؟... ساعت من خرابه...
- خرابه؟ خوب بده برات سریع تعمیرش میکنم.
- جدی؟... اما ساعت من خیلی ظریفه و مکانیسم پیچیده ای داره. فکر کنم پنجه های بزرگ تو پاک خرابش کنه.
- اوه نه دوست من... بدش به من تا ببینی چه جوری برات راست و ریسش میکنم
- مسخره است. هر احمقی میدونه که شیرای تنبل با پنجه های بزرگ و تیز نمیتونن ساعتهای پیچیده و ظریف رو تعمیر کنن.
- میدونی بابت همینه که احمقها، احمقن... ساعتتو بده حرف اضافه هم نزن.
بعد ساعت روباه رو گرفت وارد غارش شد و پنج دقیقه بعد با ساعت که حالا دقیق و مرتب کار می کرد برگشت. روباه بهت زده و متعجب ساعت رو گرفت و راهش را کشید و رفت. چند دقیقه بعد سروکله گرگ پیدا شد.
- هی آقا شیره میتونم امشب بیام غارت باهم تلویزیون تماشا کنیم... تلویزیون من خراب شده... لامپ تصویرش سوخته انگار...
- قدمت روی چشم... البته اگه بخوای من میتونم تلویزیونت رو درست کنم.
- ببین درسته که من حیوونم اما توقع نداری که همچین حرف چرندی رو قبول کنم. امکان نداره یه شیر تنبل با پنجه های بزرگ بتونه یه تلویزیون مدرن رو تعمیر کنه.
- امتحانش مجانیه... به هرحال خودت خوب میدونی تو این جنگل درندشت لامپ تصویر گیرت نمیاد.
گرگ قانع شد و تلویزیونش را برای شیر آورد. شیر تلویزیون را داخل غار برد و نیم ساعت بعد با تلویزیون سالم برگشت.
صحنه غافلگیرکننده:

درون غار شیر نیم دو جین خرگوش با هوش و نابغه که مجهز به مدرن ترین اسباب و ابزار هستند مشغول کارند و خود شیر با لذت دراز کشیده و از مدیریتش لذت می برد

برای دنبال کردن داستان های دیگر در بخش پیوندها به داستان های مدیریتی مراجعه کنید .